นี้เรียกว่าปฏิปทาอันจะยังสัตว์ให้ถึงสักกายสมุทัย ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย
คำที่กล่าวแล้วนี้ เรียกว่าการตามเห็นอันจะยังสัตว์ให้ถึงทุกขสมุทัย
(ความเกิดขึ้นแห่งทุกข์) นี้แลเป็นใจความข้อนี้.
[90] ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย ก็ปฏิปทาอันจะยังสัตว์ให้ถึงสักกาย-
นิโรธเป็นไฉน ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย อริยสาวกในศาสนานี้ ผู้ได้สดับแล้ว
ได้เห็นพระอริยะทั้งหลาย ฉลาดในธรรมของพระอริยะ ได้รับการ
แนะนำดีแล้วในอริยธรรม ได้เห็นสัตบุรุษทั้งหลาย ฉลาดในธรรม
ของสัตบุรุษ ได้รับการแนะนำดีแล้วในสัปปุริสธรรม ย่อมไม่ตามเห็น
รูปโดยความเป็นตน 1 ย่อมไม่ตามเห็นตนมีรูป 1 ย่อมไม่ตามเห็นรูป
ในตน 1 ย่อมไม่ตามเห็นตนในรูป 1 ไม่ตามเห็นเวทนาโดยความเป็น
ตน ฯลฯ ไม่ตามเห็นสัญญาโดยความเป็นตน ฯลฯ ไม่ตามเห็นสังขาร
โดยความเป็นตน ฯลฯ ไม่ตามเห็นวิญญาณโดยความเป็นตน 1 ไม่ตาม
เห็นตนมีวิญญาณ 1 ไม่ตามเห็นวิญญาณในตน 1 ไม่ตามเห็นตนใน
วิญญาณ 1 ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย นี้เรียกว่าปฏิปทาอันจะยังสัตว์ให้ถึง
สักกายนิโรธ ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย คำที่กล่าวแล้วนี้ เรียกว่าการ
พิจารณาเห็นอันจะยังสัตว์ให้ถึงทุกขนิโรธ นี้แลเป็นใจความในข้อนี้.
จบ ปฏิปทาสูตรที่ 2

อรรถกถาปฏิปทาสูตรที่ 2

ในปฏิปทาสูตรที่ 2 มีวินิจฉัยดังต่อไปนี้.
ในบทว่า ทุกฺขสมุทยคามินี สานุปสฺสนา นี้ มีอธิบายดังนี้ว่า
เพราะชื่อว่าปฏิปทาเครื่องให้ถึงเหตุเกิดขึ้นแห่งสักกายะอันเป็นตัวทุกข์